افسانه جاویدان فرش ایران

تاريخ فرش با تاريخ خود انسان عجين است . انسان اوليه در طول و مسیر قرنها به شیوه ی درهم تنيدن الياف گياهي و پوست درختان، و نتيجتا صنايعي نظير سبد بافي آشنا شده بود، و با بهره گيري از پشم حيواناتي كه قابليت زيست در جوامع اوليه را داشتند، مي توانست زير اندازهايي نه چندان نرم را توليد كند. زنان از جمله كساني بودند كه از ابتدا در اين فن سعي وافر داشتند و به هنگامي كه ديگر افراد به شكار حيوانات مي پرداختند، به بافت سبدها و دست بافتهاي خشن و روپوش حيوانات و كيسه حمل مواد، مبادرت مي ورزيدند. زيراندازهاي اوليه متشكل از پوست نرم حيوانات و الياف نرم گياهي و بوريا بود، ليكن به لحاظ گسترش جوامع اجتماعي و نبود شكار، نياز به توليد بيشتر زيراندازهاي دست بافت روز به روز محسوس تر شد و بافت اين گونه زيراندازها تكامل يافت. حفاريهاي باستانشناسي نشان مي دهد استفاده از بورياهاي بافته شده از ني هاي منطقه بين النهرين، از هزاره چهارم و پنجم متداول بوده است و بافت گليم تا سده پانزده قبل از ميلاد، به مرحله بالايي از تكامل رسيده است. از بافت نخستين قاليچه ها و اينكه چه قومي در ابتدا به اين كار مبادرت كرده، هيچ گونه اطلاع موثقي در دست نيست. زيرا قاليچه ها به لحاظ ساختار طبيعيشان در اثر رطوبت و حشرات آسيب مي بينند. اما به دليل ماده مورد نياز تهيه آن يعني پشم، گمان مي رود نخست قبايل چادرنشين آسياي مركزي كه كارشان گله داري بوده، به صورت ابتدايي، به چگونگي تهيه آن پي برده اند. قديمي ترين نمونه اي كه باستانشناسان به آن دست يافته اند، قاليچه اي است كه به علت دستيابي به آن در گوريخ زده يكي از فرمانروايان سكايي در دره پازيريك واقع در 80 كيلومتري مغولستان خارجي، به نام قاليچه پازيريك ناميده شده است. اين فرش كه به عنوان پوشش اسب به كار مي رفته، در هر سانتي متر مربع داراي 36 گره تركي است. و صاحب نظران با توجه به نقشهاي روي اين قالي كه شبيه نقوش اصيل هخامنشي است آن را ايراني مي دانند و معتقدند كه قالي مزبور از دست بافتهاي مادها و پارت ها (خراسان بزرگ قديم) است.