کتاب نگاهی دیگر به فرایند اسلامی‌شدن ایران اثر ب. بی‌نیاز (داریوش)

کتاب نگاهی دیگر به فرایند اسلامی‌شدن ایران اثر ب. بی‌نیاز (داریوش)

کتاب نگاهی دیگر به فرایند اسلامی‌شدن ایران اثر ب. بی‌نیاز (داریوش) کتاب «نگاهی دیگر به فرایند اسلامی‌شدن ایران» نوشتهٔ ب. بی‌نیاز (داریوش) به بررسی و نقد روند پیچیده و تدریجی اسلامی‌شدن ایران می‌پردازد. این اثر به تحلیل دوران ساسانی و پساساسانی و ارتباط آن با گسترش اسلام در ایران می‌پردازد و از آن‌جا که روند اسلامی‌شدن ایران یک فرایند تاریخی به شدت پیچیده و چندلایه است، نویسنده به‌ویژه بر تأثیر دیوان‌سالاری ساسانی در این فرایند تأکید می‌کند.

یکی از ویژگی‌های برجستهٔ این کتاب، چالش نویسنده با روایت‌های سنتی تاریخ اسلام است. او با نقد روایات تدوین‌شدهٔ اسلامی که حدود دو قرن پس از هجرت پیامبر اسلام شکل گرفته‌اند، به طرح پرسش‌های جدید و مهم می‌پردازد.

از آن‌جایی که بسیاری از این روایت‌ها به شکل‌گیری اسلام در ایران و ارتباط آن با فرهنگ و جامعه ایرانی پرداخته‌اند، نویسنده سعی دارد به‌واسطهٔ مستندات تاریخی و تحلیل‌های نوین، تصویری واقع‌بینانه‌تر و علمی‌تر از این فرایند ارائه دهد. در این کتاب، بی‌نیاز به‌ویژه به تأثیر تحولات سیاسی و اجتماعی دوران ساسانیان و پس از آن در شکل‌گیری و گسترش اسلام در ایران پرداخته است. در این روند، دیوان‌سالاری ساسانی با ساختارهای پیچیدهٔ خود نقشی مهم در انتقال و پذیرش مفاهیم اسلامی در سطح جامعهٔ ایرانی ایفا کرد.

علاوه بر این، نویسنده به ویژگی‌های فرهنگی و دینی ایرانیان پیش از اسلام نیز اشاره دارد و به بررسی چگونگی تغییرات در شیوه‌های زندگی، باورها و ارزش‌ها می‌پردازد. یکی از اهداف اصلی این کتاب نقد و بررسی روایت‌های مرسوم و متداول در مورد فرآیند اسلامی‌شدن ایران است که معمولاً از دیدگاه‌های رایج و تکراری به آن پرداخته می‌شود. به‌جای تکیه بر تبیین‌های سطحی و ساده، نویسنده سعی دارد تا تحلیل عمیق‌تری از این فرآیند به‌دست دهد و نشان دهد که اسلامی‌شدن ایران تنها نتیجهٔ یک پذیرش دینی نبود، بلکه فرایندی پیچیده و چندوجهی بود که در آن عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نقش داشتند.

یکی از نقدهایی که می‌توان به این کتاب وارد کرد، کمبود توجه به جنبه‌های اجتماعی و اقتصادی در فرآیند اسلامی‌شدن است. اگرچه نویسنده در سطح سیاسی و دیوان‌سالاری به تحلیل پرداخته، ممکن است تحلیل‌های بیشتری در مورد تأثیرات اقتصادی و اجتماعی این تحول در ایران به چشم نخورد. همچنین، برخی از منتقدان معتقدند که نویسنده بیشتر بر ابعاد فرهنگی و تاریخ‌نگاری تمرکز کرده و کمتر به بررسی اثرات بلندمدت اسلامی‌شدن ایران در شکل‌گیری هویت ایرانی پرداخته است.

در مجموع، کتاب «نگاهی دیگر به فرایند اسلامی‌شدن ایران» به‌ویژه برای پژوهشگران تاریخ اسلام و ایران‌شناسی، یک اثر مهم و تأمل‌برانگیز است. این کتاب به‌طور جدی روایت‌های تاریخ‌نگاری متداول را به چالش می‌کشد و برای خوانندگان علاقه‌مند به تاریخ ایران و اسلام، فرصتی برای بازاندیشی و نگاه نو به تحولات تاریخی فراهم می‌آورد.