چرا ایران عقب ماند و غرب پیش رفت

در کتاب چرا ایران عقب ماند و غرب پیش رفت به تصریح نگارنده اش یک نوشته “جامعه شناختی” است در بررسی علل عقب ماندگی ایران از غرب، با این مسئلة محوری که ” چرا ایران کشوری که روزگاری یکی از تمدنهای بزرگ جهان بود با وسعتی برابر مجموع خاک کشورهای پیشرفته ای همچون انگلستان، فرانسه، آلمان، ایتالیا، بلژیک، هلند و دانمارک، امروز آنچنان عقب مانده که حتی از عهدة تولید مواد غذایی مورد نیاز خویش هم بر نمی آید؟ در پاسخ به این پرسش مؤلف کتاب به بحث پیرامون عوامل مختلف مانند عوامل اقلیمی، تاریخی، دینی و فکری پرداخته و با مراجعه و استناد به منابع گوناگون نقش هر کدام را در این خصوص مورد بحث و برررسی قرار داده است؛ … در بحث از علل تأثیرگذار، ایشان “عامل نژاد” را فاقد زمینه علمی دانسته و رد کرده اند به این دلیل که اگر نژاد در برپایی آن امپراتوری عظیم باستان دخیل بوده است پس در وضع کنونی هم باید دخیل باشد، در اینصورت دیگر هیچ جای سرزنشی برای وضعیت امروزی باقی نمی ماند! … ایشان “عوامل اقلیمی” بخصوص وضعیت جغرافیایی خشک و کمبود آب در کشور را بی تأثیر نمی دانند اما آن را دلیل اصلی عقب افتادگی ایران نمی دانند! … نقش عوامل فکری و عقیدتی و مذهبی و نیز نقش عوامل خارجی مانند حملات ویرانگر قبایل همسایه در قرون گذشته و استعمار یا استثمار در قرون اخیر را هم همینطور! … در نهایت ایشان علت اصلی عقب ماندگی ایران را “ادغام سه نهاد اقتصاد و سیاست و دین” با یکدیگر می دانند چه وحدت و همدستی آنها را مانع بزرگی می دانند در برابر شکل گیری و گسترش اصل اساسی توسعه و پیشرفت در بستر جامعه یعنی “رقابت”! بر این اساس روشن است که ایشان در نهایت به جدایی و استقلال عمل این سه نهاد از هم نظر دارند! …