دیوان سیف فرغانی

کتاب دیوان سیف فرغانی اثر سیف الدین محمد فرغانی – ذبیح الله صفا

مولانا سيف‌الدين ابوالمحامد محمد فرغاني از شاعران ايراني قرن هفتم و هشتم هجري بود، او اصلاً از فرغانه‌ي ماوراءالنهر بود كه در زمان سلطه ايلخانان و مغولان در آسياي صغير مي‌زيست. وي در حالي كه نزديك به هشتاد سال داشت در سال ۷۴۹ هجري و در يكي از خانقاه‌هاي آقسرا وفات يافت. سيف فرغاني نسبت به سعدي ارادت تمام داشت و او را استاد سخن مي‌ناميد و با آن استاد بزرگ نوشت و خواند داشته‌است. او در مدح سعدي شيرين سخن، قطعاتي دارد… موضوع قصیده‌های سیف فرغانی که معرف مهارت او در سخن پارسی‌است، غالباً حمد خدا، نعت پیامبر اسلام و وعظ و اندرز و تحقیق و انتقاد از نابه‌سامانی‌های زمان و نیز در استقبال و جواب‌گویی به استادان مقدم بر خود چون رودکی و خاقانی و کمال‌الدین اسمعیل و سعدی و همام تبریزی‌است؛ خود سیف نیز اعتقاد داشت که شاعر استاد کسی‌است که بتواند از عهده نظیرگویی شاعران پیش از خود برآید. سیف تنها یک بار به مدح شاهان پرداخت و آن قصیده‌ای در ستایش غازان‌خان، ایلخان مغول بود که به اسلام گروید و این آیین را در قلمرو ایلخانی گسترش داد. وی در قالب‌های قصیده، قطعه، رباعی و غزل، شعر سروده است ؛ در قصیده‌های خود ردیف‌های دشوار را برمی‌گزید و در ترکیبات و مفردات از وارد کردن آثار لهجه محلی ابا نداشت . سيف فرغاني مانند بسياري از مشايخ عهد خود كه ايران را كه به سبب هجوم و ازار مغول و تاتار تركمي گفته ودر كشورهاي همسايه گرد مي امده اند از زادگاه خود در تاريخ نا معلومي به اسياي صغير رفته و همان جا مانده و در گذشته است علت گمنام ماندن اين صوفي زاهد و متقي ان است كه وي پس از ايران و اقامت دربلاد روم ديگر به وطن باز نگشته و درست در ايامي در گذشته است كه اسياي صغير زير سيطره ايلخانان و بيداد مغولان ارتبات چنداني با بلاد ايران نداشته است اي كه نام اشنوده باشي خسرو پرويز را رو سفر كن تا ببيني خسرو تبريز را سيف فرغاني مدام از فتنه حسنش بود منتظر همچو شهيدان روز رستاخيز را