مکاشفه القلوب در علم تصوف

… تصوف و عرفان اسلامي از قرن دوم هجري به وجود آمده است و در قرن سوم و چهارم به اوج رشد و رواج خود رسيده است و سراسر جهان اسلام را تحت تاثير قرار داده بود. مكتبي كه عوام و خواص هريك بنوعي آن را دلخواه خود مي يافتند. اما در اين ميان كساني بودند كه اين مكتب نوپديد را، آگاهانه بررسي كرده و با آن مخالفت كرده يا با احتياط برخورد مي كردند. در از اواخر قرن چهارم هجري، تنظيم و تدوين معارف صوفيه، با آثار كساني چون سراج طوسي و كلابادي و ابوطالب مكي آغاز شده بود. غزالي در اين مرحله حساس با موقعيت ويژه اي كه داشت پس از نقد و رد تند فلاسفه و اهل كلام و باطنيان، به حقانيت راه تصوف و عرفان حكم قاطع كرده و آن را عين اسلام و راه آن را درست ترين راه اعلام كرد. با اين بيان كه «اگر همه عقل عقلا و حكمت حكما و علم علماي اسرار شرع، دست بدست هم بدهند، نمي توانند چيزي از تصوف را به بهتر از آن چه هست تبديل كنند»!! جدا اين گونه تبعيت از اوضاع و شرايط موجود، شايسته هيچ فرد بافكر و فرهنگي نيست.بدين سان غزالي نه تنها نتوانست، خودي نشان داده و دست به ابداع و كشف راه تازه و درستي بزند، بلكه كلاً در خدمت جريانهاي نيرومند دوران زندگي خود قرار گرفته، عمر و اعتبارش را صرف مبارزه با عقل و انديشه و ترويج پرهيز از تأمل و خردورزي كرد!