قلندریه در تاریخ

دگرديسيهاي يك ايدئولوژي …جنبش قلندريه، آنگونه كه در مطاوي كتاب قلندریه در تاریخ مشاهده خواهيد كرد، يك جنبش چند ساحتي است. با يك نگاه منشوري مي توان در آن رنگهاي بيشماري ديد: از مزدك گرايي و آيينهاي ايراني كهن گرفته تا راه و رسم جوانمردي و عياري و فتوت، تا عناصري از آيين خرم دينان تا انديشه هايي از گنوستيسيم و عرفان اسلامي در صورت مكتب ملامتيان نيشابور تا گرايشهاي قرمطيانه و شيعي و حروفي و اهل حق- تصويري متناقض از مردمي كه از يك سوي با ثروت هاي بزرگ و تعدد زوجات و نظام برده داري و قتل نفس و تباه كردن طبيعت و آلودن محيط زيست مخالف اند و از سوي ديگر، و در دوراني ديگر، جز در يوزه و گدايي كاري ازيشان ديده نمي شود.