رحیق مختوم

کتاب رحیق مختوم اثر آیت الله عبدالله جوادی آملی

جلد اول اين قسمت از رحيق مختوم، به توضیح مرحله چهارم جلد دوم اسفار می‌پردازد كه در اين مرحله از ماهيت و احكام و لواحق آن بحث می‌كند. در آغاز به وجوه فلسفی بودن اين مسئله می‌پردازد و سپس مجموعه مطالب آن را در نه فصل پی می‌گيرد، عناوين فصول عبارتند از: 1 ـ ماهيت و تعريف آن و بيان فرق بين مفهوم و ماهيت 2 ـ كلی و جزئی و بيان تشخص و تميز و اقسام آن 3 ـ تعين و انواع آن 4 ـ فرق جنس و ماده، نوع و موضوع 5 ـ شناخت فصل و امتياز آن از غير فصل 6 ـ تقوم جنس به فصل 7 ـ اقتران صورت به ماده و بيان معانی صورت 8 ـ چگونگی اخذ جنس از ماده و فصل از صورت 9 ـ مثل افلاطونی و تأثير آن در مسائل فلسفی كه بيشترين حجم اين جلد را به خود اختصاص می‌دهند. جلد دوم اين بخش به شرح مرحله پنجم و بخشی از مرحله ششم جلد دوم اسفار می‌پردازد. در اين مجلد، در آغاز وحدت و كثرت و فصول آن را به تفصيل شرح می‌دهد. در مقدمه به تقسيم سه‌گانه مباحث فلسفی اشاره می‌كند و پس از آن نه فصل اين مرحله را تبيين می‌كند. عناوين اين فصول عبارتند از: 1 ـ واحد و كثير و مفهوم و اقسام آن 2 ـ هوهويت و اقسام سه‌گانه حمل 3 ـ استحاله اتحاد دو وجود مستقل 4 ـ برخی احكام وحدت و كثرت 5 ـ تقابل و تعريف و اقسام آن 6 ـ اصناف و احكام تقابل 7 ـ تقابل واحد و كثير. جلد سوم اين بخش هم در شرح مرحله ششم است كه عنوان علت و معلول را داراست و دارای فصولی است كه در اين بخش سه فصل آن را شرح می‌دهد. عناوين اين فصول عبارتند از: 1 ـ معنای عليت و اقسام آن 2 ـ ضرورت بالقياس بودن علت و معلول نسبت به يكديگر و در ضمن اين فصل به استحاله حدوث فعل الهی نيز می‌پردازد. 3 ـ ضرورت بالقياس شئ همراه علت يا معلول نسبت به معلول يا علت. جلد چهارم نيز ادامه مرحله ششم از جلد دوم اسفار را تحت عنوان علت و معلول شرح می‌دهد. عناوين اين بخش عبارتند از: 14 ـ نفی صدور معلول واحد از علل كثير و جايگاه قاعده در حكمت مشا، اشراق و حكمت متعاليه 15 ـ احكام علت فاعلی و اصناف شش‌گانه فاعل 16 ـ ملازمه فعل و فاعل تام 17 ـ علت عنصری و اقسام آن 18 ـ لقب‌های علت عنصری 19 ـ شوق هيولی به صورت و بيان چهار اصل فلسفی برای تبيين آن 20 ـ علت صوری و فرق طبيعت و صورت 21 ـ غايت وتعريف و اقسام آن 22 ـ غايت، اتفاق عبث و گزاف 23 ـ فرق غايت و خير 24 ـ فرق بين خير وجود و شبهات وارده بر غايت داشتن واجب و غير او و جواب آن 25 ـ تعميم اصل عليت با مبانی صدرالمتألهين و بيان ارجاع عليت به تشأن و تأثير آن در بحث جعل 26 ـ وحدت شخصی وجود و مسائل سه‌گانه آن. جلد پنجم اين بخش از رحيق مختوم هم ادامه مرحله ششم از جلد دوم اسفار تحت عنوان علت و معلول است كه عناوين و فصول اين بخش نيز عبارتند از: 27 ـ اثبات تكثر در حقايق امكانی و لحاظ‌های چهارگانه موجودات 28 ـ چگونگی سريان حقيقت وجود در موجودات متعينه و بيان اعتبارهای مختلف حقيقت وجود و وحدت فيض منبسط 29 ـ صادر نخست و معانی و اعتبارات مختلف وجود 30 ـ عدمی بودن ممكنات و مراد اهل معرفت از آن 31 ـ نفی جهات شرور از وجود حقيقی و بازگشت شرور به ماهيت 32 ـ چگونگی لحوق شرور و آفات به طبيعت وجود و صورت‌های مختلف تشبيه و تنزيه 33 ـ چگونگی آيينه و مجلی بودن ممكنات برای ظهور و تجلی الهی 34 ـ اشتمال بسيط الحقيقه نسبت به جميع حقايق 35 ـ عليت امكان و قوه 36 ـ مشارك وضع در تأثير قوای جسمانی 37 ـ عليت و معلوليت وجود 38 ـ نفی اشتراك فعل به حدوث و سبق عدم 39 ـ نياز حادث زمانی به حركت مستمر دوری و بيان ربط حادث به قديم.