اسرار خودی و رموز بی خودی

کتاب اسرار خودی و رموز بی خودی اثر محمد اقبال لاهوری

کتاب بسیار جالب اسرار خودی و رموز بیخودی. یا “اسرار و رموز” عنوان دو منظومه فلسفی در قالب مثنوی از “محمد اقبال لاهوری” (1289-1357 ق / 1873-1938). اندیشمند و شاعر پاکستانی. اقبال در این منظومه مفهوم “خودی” را بیان کرده که به گفته خودش سر حیات و هسته مرکزی نظام فکری است. این مفهوم در منظومه‌های بعدی او بال جبرییل و جاویدنامه تحول یافته؛ سپس در کتاب مشهورش احیاء فکر دینی در اسلام به گونه‌ای سازمان یافته‌تر بیان شده است او برای بیان فلسفه‌اش زبان فارسی و قالب شعری مثنوی را برگزیده است . می‌گوید در سرودن اسرار خودی که دو سال طول کشیده به مثنوی مولوی و مثنوی بو‌علی قلندر “پانی پتی” نظر داشته است. از دیدگاه او کار شاعر تنها آفریش کلمات موزون و نازک خیالی نیست بلکه بیدار کردن وجدان افراد و ایجاد انقلاب فکری در آنهاست. در نظر اقبال خودی به معنی وجود و هستی مستقل، نشان‌دهنده آگاهی است حقیقتی که نظام هستی بر آن بنا شده است. خودی، محصول مبارزه مدید انسان با عوامل مخرب خارجی و داخلی وجود اوست و زندگی خودی نوعی کشمکش ناشی از یورش‌های خودی به محیط و تهاجم محیط به خودی است از سوی دیگر خودی آزاد و فناناپذیر و دارای قوه تشخیص و سنجش است. اقبال، فلسفه هگل و فلسفه وحدت وجودی را گمراه کننده و نتایج اجتماعی و سیاسی آنها را خطرناک دانسته و بر آن است که غایت انسان ادغام وجود خود در وجود مطلق نیست بلکه او باید پیوسته خود را حفظ کند. به نظر اقبال عشق هسته مرکزی خودی و پلی است میان انسان و خدا و خودی تنها با عشق به کمال می‌رسد. نقطه نوری که نامش خودی است / زیر خاک ما شرار زندگی است / از محبت می‌شود پاینده‌تر / زنده‌تر سوزنده‌تر پاینده‌تر