پروشات

کتاب پروشات نوشته فواد فاروقی

دو جلدي «پروشات» كه «پريشاد» يا «پريزاتس» يا «پريزاد» يا «پريسا» نيز عنوان مي شود، يكي از ملكه هاي پرآوازه دوران هخامنشيان بود. پروشات دختر «اردشير يكم» (اردشير درازدست) و همسرش «آنديا» (شاهزاده بابلي) بود كه به همسري «داريوش دوم» هخامنشي درآمد و شهبانوي بزرگ دربار شد. «پروشات» به سياست پردازي و كارداني، و سخت دلي و خشونت با دشمنانش معروف است. وي نخستين همسر داريوش دوم هخامنشي و بانوي اول دربار بود و قدرت واقعي در دربار از آن وي بود چنانكه خودش براي «كتزياس» طبيب و مورخ يوناني نقل كرده بود سيزده فرزند براي شاه بدنيا آورده بود اما از آنهمه كه اكثراً در كودكي مرده بودند فقط «اردشير» و «كوروش كوچك» و «اوستانوس» و دخترش به نام «آمستريس» زنده مانده بودند. داريوش دوم «اردشير» را به عنوان جانشين خود انتخاب كرده بود اما پروشات با انتخاب «كوروش كوچك» موافق بود. به همين دليل هنگامي كه داريوش بيمار بود و قصد داشت پادشاهي را به «اردشير» واگذار كند، پروشات كوروش را كه فرماندار ليديه بود به دربار فراخواند تا مانع از جانشيني اردشير شود. كوروش كوچك دير رسيد و مراسم در حال اجرا بود پس چنان به هيجان آمد كه به «اردشير» به قصد كشت حمله كرد. اين حمله ناموفق بود و كوروش نيز به دستور شاه (داريوش دوم) دستگير شده و فورا محكوم به اعدام شد. پروشات توانست با تمهيدي جان كوروش را نجات دهد و درست پيش از اجراي حكم اعدام، كوروش را چنان محكم در آغوش گرفت كه در صورت اقدام جلاد، خودش نيز كشته مي شد. او توانست فرمان عفو كوروش كوچك را از شاه داريوش بگيرد و وي را به ليديه بازگرداند. بعدا «كوروش» در ليديه در مقابل «اردشير دوم» شورش كرد و در پي آن، جنگ هاي سختي بين اين دو برادر درگرفت كه چرخاننده آنها را شهبانو «پروشات» مي دانند. كوروش سرانجام در اين جنگ ها كشته شد اما «پروشات» انتقام وي را از قاتلينش گرفت و يكي از رقبايش به نام «استاتيرا» را كه از همسران محبوب پسرش «اردشير دوم» بود نيز با خوراندن زهر از بين برد. دليل اين كار نيز براي گرفتن انتقام از مرگ «كوروش كوچك» بود چرا كه «چهرفرن» پدر «استاتيرا» در واقع اردشير را دو بار از كشته شدن توسط كوروش نجات داده بود و پس از كوروش به فرمانروايي ليديه رسيد. «چهرفرن» نيز سرانجام با دسيسه هاي «پروشات» كشته شد. پروشات پس از مرگ داريوش دوم قدرت خود را در دربار پادشاهي پسرش، اردشير دوم حفظ كرد. او حتي در تعيين جانشين اردشير دوم نقش داشت و ظاهرا سرانجام توسط اردشير سوم كشته شد. با اين اوصاف «پروشات» حاكم واقعي در دوران داريوش دوم و اردشير دوم بود و به نظر مي رسد هماي چهرآزاد كه در شاهنامه پس از بهمن يا اردشير به سلطنت مي رسد همو باشد.