ماری

کتاب ماری اثر ولادیمیر ناباکوف

کتاب ماری داستانی ساده، لطيف و حسرت‌آميز و مهیج است. شايد اين حسرت دقيقاً به روسيه بازمي‌گردد. همچنان كه خود ناباكوف در مقدمه‌ي ترجمه‌ي انگليسي آن مي‌گويد: «به خاطر دوري غيرعادي از روسيه و به خاطر اين كه دلتنگي براي وطن مثل ديوانه‌اي تا آخر عمر با آدم همراه است و بايد رفتارهاي جانكاه او را در ملأعام تحمل كرد، بدون احساس شرمندگي اعتراف مي‌كنم كه تعلق‌خاطر من به اين كتاب (ماري) با زخمي همراه است كه در دلم احساس مي‌كنم.» (ص 19) او كه با انتشار «ماري» به عنوان نويسنده‌اي مدرن و تاثيرگذار مورد توجه قرار گرفت، معتقد است كه: «ضعف‌هاي اين كتاب معلول سادگي و بي‌تجربگي است و هر «جوجه‌منتقدي» مي‌تواند آن‌ها را به راحتي رديف كند و صاحب اثر را دست بيندازد.» (ص 20) ولي علي‌رغم تمام ضعف‌ها و كاستي‌هايي كه خود او نيز به آن‌ها معترف است، اين رمان به شكلي نگاشته شده كه مانع هرگونه ايرادگيري از آن مي‌شود.، يعني وقتي «ماري» را مي‌خواني به اين فكر مي‌كني كه با همين سادگي است كه مي‌شود اين رمان را نوشت، خواند و قبول كرد و هر ايرادي كه داشته باشد، به راحتي مي‌تواند، حسن رمان نيز باشد. بُن‌مايه‌ي اصلي «ماري» به نظر من برخلاف تصور بسياري كه آن را رماني عاشقانه مي‌دانند، «سرگشتگي» است. «گانين» شخصيت اصلي رمان كه در دوران نوجواني عشقي نافرجام را با دختري به نام «ماري» تجربه كرده، متوجه مي‌شود كه همان دختر به عنوان همسر يكي از مستاجرين ساكن در پانسيوني روسي در شهر برلين، قرار است به آن جا بيايد و به دنبال اين آگاهي – در ظرف چهار روز مانده به رسيدن ماري -، خيال‌پردازي‌هاي او در مورد عشقي شورانگيز كه از گذشته‌اي مبهم و مه‌آلود برمي‌خيزد، آغاز مي‌شود به همراه نقشه‌اي براي فرار با ماري و رفتن به جايي ديگر به اميد شروعي نو، تازه و عاشقانه. در طول اين رمان هيچ گاه ما به آن قطعيتي كه مفهومي از عشق مي‌تواند، بيآفريند نمي‌رسيم، همچنان كه انتهاي رمان نيز بر اين مهم صحه مي‌گذارد كه عشقي وجود ندارد و همه چيز تصورات خام و وهم‌آلود «گانين» است: «گانين وقتي به سقف اسكلتي خانه در ميان آسمانِ اثيري نگاه كرد، فهميد كه رابطه‌ي او با ماري براي هميشه پايان يافته است – حقيقت بي‌رحمي با وضوح كامل خود را آشكار ساخته بود. اين رابطه فقط چهار روز طول كشيده بود. – چهار روزي كه شايد خوش‌ترين روزهاي زندگي او بود. اما اكنون تمام آن خاطرات را به ياد آورده بود، از آن‌ها سيراب شده بود، و تصوير ماري همراه با تصوير آن شاعر پير در حال مرگ، در خانه‌ي ارواح مانده بود –خانه‌اي كه اكنون خودش نيز يك خاطره بود. غير از آن تصوير، ماريِ ديگري وجود نداشت، نمي‌توانست وجود داشته باشد