سخن و سخنوران

کتاب سخن و سخنوران نوشته بدیع الزمان فروزانفر

کتابی است در شرح احوال و نقد و سنجش آثار ۵۵ تن نامورترین شاعران پارسی‌گوی قرن‌های سوم تا ششم هجری. بديع الزمان فروزانفر که در جايگاه يکي از برجسته ترين محققان و استادان زبان و ادبيات فارسي به عنوان پژوهشگر بي ملال آثار مولانا جلال الدين رومي شناخته شده است، بخشي از مطالعات خود را به نقد ادبي اختصاص داده بود و بي هيچ گزافه اي بايد او را از پيشگامان نقد ادبي در ادبيات معاصر فارسي به شمار آورد. ميان اين آثار، کتاب سخن و سخنوران داراي ارزش و اعتبار خاصي است و با توجه به آن که اثر مذکور نخستين پژوهش مدون دانشگاهي در تحليل انتقادي شعر کهن فارسي و به اعتباري اولين تاريخ ادبيات تحليلي و انتقادي در زبان فارسي به شمار مي رود، پرداختن به ارزشهاي انتقادي آن مي تواند بخشي از تاريخ نقد ادبي در ايران را ترسيم کند. اين اثر که آميزه اي از پژوهش و ذوق ادبي را در خود جمع دارد، نشان مي دهد که چگونه استاد زنده ياد ما در حالي که هنوز بسياري از آثار شعري و ديوانهاي کهن تنها به شکل نسخ خطي قابل استفاده بود و بسياري از معاصرانش کار نقد را با مباحث خشک لغوي و انشاپردازي در آميخته بودند، بابي تازه در برابر مشتاقان و محققان ادبيات فارسي گشود و ذهن آنان را به ضرورت تصحيح و چاپ انتقادي اين آثار متوجه ساخت. شکل انتخاب شاعران مورد بحث در سخن و سخنوران، به عنوان شاعران صاحب سبک و جريان ساز و گزينش نمونه هايي از سروده هاي آنان در اين اثر، سبب شد تا سخن و سخنوران را نخستين نمونه گزيده پردازي در ادبيات فارسي نيز به شمار آورند. در نهايت، بايد پذيرفت که اين اثر ارجمند از نخستين سرمشق هاي بررسي انتقادي در شعر کهن فارسي و الگويي براي نسل بعد بوده است…