اژدها در اساطیر ایران

کتاب اژدها در اساطیر ایران نوشته منصور رستگار فسائی

ريشه واژه اژدها و (ضحاك) يكي است و صورت‌هايي ديگر چون «اژدر»، «اژدرها» و «اژدهات» دارد، به معني «ماري است افسانه‌اي و بزرگ، با دهان فراخ و گشاد.» اژدها يا اژدر كه در زبان اوستايي «اژي» (-aži)، در زبان پهلوي ساساني (فارسي ميانه) «از» (az) و در زبان سانسكريت «اهي» (-ahi) خوانده و ناميده مي‌شود، به معني «مار يا افعي مهيب و سهمگين» است. در متون كهن ايراني، گاه اين واژه به گونة عام بكار مي‌رود. اژدها جانوري است كه در كهن‌ترين سنن نماد ويرانكاري و نيز آب و آباداني بوده است. روزگاري دراز اساطيرشناسان مي‌پنداشتد كه اژدها نمايشگر سَر و انگيزه پيشرفت بشر است و سرگذشت بشر سراسر كوششي است براي رهائي يافتن از قدرت درهم شكننده اژدها. كهنترين تصوير موجود اژدها واقع در دروازه ايشتاررابطه ميان اصل و آغاز جهان و اژدها در كيهان‌شناسي بابليان آشكار است. در اين كيهان‌شناسي، تيامات يا اژدهائي كه نماد ظلمت آغازين است غالباً بصورت ماري خشمگين نموده شده و مردوك يا قهرمان خورشيدي بر آن چيره مي‌شود. بدينگونه جهان روشن پدرسالاري جهان آغازين مادرشاهي را تسخير مي‌كند.