کتاب خطی فتوح العرب و کنوز الادب

کتاب چاپ سنگی فتوح العرب و کنوز الادب اثر مستر چمپر

در وصف تاریخ فتح اسپانیا و تمدن اسلامی و مراكش عبدالرحمن (اول) که مردی با مروت و با انصاف و سلطانی با عدل و داد بوده است. در کمترین زمانی دولتش معمور و سلطنتش معروف سلاطین آن زمان گردید و همواره در پیشرفت و ترقی علوم و صنایع کوشش و جهد بلیغ می نمود. از احکام او یکی این بود که ثلث خراج مملکت باید صرف داخله اسپانیا شود و از آن جمله به ساختن و پاکیزگی راههای شهر و بنای پلهای جدید و ساختن مساجد در هر جا همت می گماشت. مسجد معروف آنجا (مسجد قرطبه) که از جمله بناهای محکم روی زمین است از آثار اوست که چهارهزار و هفتصد چراغ شبها در آن می سوخته است مسلمانان فنون ادب و انسانیت را در اندک زمانی تحصیل نمودند. کلمات ارسطو و سایر حکمای یونانی را به زبان عربی ترجمه کردند و از اینجا می توان دریافت که بی شبهه ترقیات حالیه اروپا را مسلمانان باعث و بانی بوده اند. در علوم ریاضی و نجوم منتهای پیشرفت را داشتند و می توان گفت جبر و مقابله که امروز در دست داریم و از داشتنش فخرها می کنیم، به طور کلی از مسلمانان است. علم شمی و داروسازی و بسیاری از داروها که امروز معمول و مستعمل است، از آن مسلمانان است که اغلب آن را حکمای مسلمانان به مریضان خود نسخه نوشته و می دادند. مسلمانان عرب در علم ادب متجاوز از یکصد هزار تألیف دارند. شعرا و نکته دانان و دانایان و تاریخ نویسان ایشان بی حساب بوده اند و علاوه بر این، کتابها در علوم مختلف تصنیف نموده اند. انصافا در اسپانیا در زمان تسلط مسلمانان تربیت و ترقی عالم انسانیت به منتها درجه ی کمال رسید. مسلمانان بغداد هم ترقیهای فوق العاده ای کردند. دکتر کرانتین می گوید: «در اسپانیا تعلیم و تدریس زبان عربی به حدی شیوع داشت و وفور مدارس به اندازه ای بود که به وصف نمی آید. شهرهای کاردوا، سویل، و گرانیدا هر یک از کثرت مدارس و کتابخانه ها از دیگری بهتر و معمورتر بود