مارکوپولو در ایران

کتاب مارکوپولو در ایران نوشته آلفونس گابریل

پيشگفتار مولف کسی که درباره مارکوپولو تحقیق می‏کند نباید امیدوار باشد که در این اثر در عرصه تاریخ یا کتاب‏شناسی به چیزی تازه‏دست یابد. تنها به این علت که من فکر می‏کنم از این کار بهره‏ای عاید جغرافیا خواهد شد، می‏کوشم بر کتاب‏های بی‏شماری که درباره این مرد ونیزی در دست است، کتابی دیگر بیفزاییم. بخت با همسرم و من یار بود که ضمن تجربیات چندین و چند ساله به بسیاری از چیزهای دنیای دور دست مارکوپولودر آسیای نزدیک و آسیای استوایی پی ببریم، پس اینکه ما پا به جای این سیاح بزرگ گذاردیم از جمله بدیهیات بود. ما در یکی از کشورهایی که مارکوپولو به آن سفر کرد به نحوی خاص و به کرات با وی سرو کار داشتیم. او که به کارهای‏خود نمی‏بالید و زحمات و رنج هایش را چندان بر زبان نمی‏آورد، علی رغم هفتصد سالی که ما را از سفرهای او جدامی‏کرد، به ما از بعضی از گزارشگران جنجالی امروزی روزنامه‏ها و برنامه‏های رادیویی نزدیک‏تر بود. مارکوپولو دربسیاری از برنامه‏ها و طرح‏های ما در ایران سهمی داشت و بیش از همه راه‏های بیابانی پرت و دورافتاده‏ای که این پیش‏کسوت ما بی صدا و بی تفاخر درنوردید، ما را مجذوب ساخت. بدین ترتیب ما در پای او را در راهی دور و دراز گرفتیم، از حاشیه غربی کمربند کویری، بین کرمان و ساحل، آغاز کردیم‏و (قلب فرومرده) ایران و سرزمین (کوهستان) واقع در شرق این کشور را زیر پا گذاشتیم. در بعضی از مسیرها اولین وتنها کسانی بودیم که از آن هنگام تاکنون پا در این راه می‏نهادیم)1( در خود این سرزمین سفرهای مسحور کننده‏مارکوپولو را تجربه کردیم. در آن جا این احتمال در من سر برداشت که تا حد امکان از دیدگاه خود به توصیف آن‏بپردازیم. هر چه منطقه پرت افتاده‏تر بود، به همان اندازه ورود به جزئیات جذاب‏تر می‏شد و به این ترتیب گشت وگذارهای این ونیزی در جنوب، مرکز و مشرق ایران بیش از بقیه به صورت مشروح به وصف در آمد. همان گونه که بعد با جزئیات بیشتر خواهد آمد، مدت‏ها طول کشید تا مسیر مارکوپولو تا حدی شناخته شود. باید گفت‏که به خصوص درباره آنچه به ایران مربوط می‏شود، در عصر جدید محققین با یکدیگر اختلاف نظر دارند. یول وکوردیه در آغاز قرن بیستم گمان نداشتند که خروج وی از ایران از راه خلیج فارس بوده است، طرفه آن که حتی در سال1953 نیز کتابی درباره مارکوپولو انتشار یافت که مسیر وی را به درون آسیا، نه از ایران و ساجل دریا در کنار جاده‏هرموز، بلکه از جنوب سلسله البرز قلمداد می‏کند. مسیر عجیب و غریبی که این اواخر فرانکی برای مارکوپولو در نظرگرفته بود نیز مورد بحث خواهد گرفت.