اخبار الطوال

كتاب اخبار الطوال اثر ابوحنیفه احمد دینوری

يكي از منابع مهم و ارزنده تاريخي ايراني عصر ساساني اخبار الطوال است . اين كتاب كه به زبان عربي نوشته شده است و تأليف ابوحنيفه احمد بن داود دينوري است كه در سال 281 هجري وفات يافته است.

اخبار الطوال حوادث دولتهاي عرب را پس از ظهور اسلام تا پايان خلافت معتصم خليفه عباسي دربردارد و همچنين شامل بسياري از مقررات اسلام در امور سياسي و اداري و نخستين مورد اجراي آنها دردولت اسلامي است.

دينوري برخي وقايع عصر خود را شخصاً ديده يا شنيده است كه اين برارزش اثر او مي افزايد. دينوري از شرح دسته بنديها و انقلابهاي زمان خود دوري جسته و شايد بيمناك بوده و نخواسته كه خويشتن را گرفتار مسايل روز كند.
مؤلف اخبارالطوال برخلاف شيوه برخي تاريخ نويسان اسلامي وقايع راسال به سال و يا برحسب سلسله و كشور ياد نمي كند بلكه آنها را از آغاز تا فرجام پيوسته مي آورد.

اخبار الطوال از سرگذشت حضرت آدم (ع) و پيامبران بني اسرائيلي و تاريخ باستاني ايران ويمن آغاز مي گردد وفتوحات نخستين اعراب وجنگهاي قادسيه و نهاوند را به تفضيل مي آورد. برافتادن امپراطوري ايران، جنگ صفين، واقعةكربلا، پيدايش و بالاگرفتن كار عباسيان، جشنهاي علويان بويژه در خراسان، سقوط امويان و شورشهاي خوارج از مباحث پرارزش اين كتاب است.

اخبار الطوال دينوري در مورد فتوح اسلام داراي رواياتي است كه در ديگر منابع ديده نمي شود. به گفته شادروان دكتر عبدالحسين زرين كوب، دينوري در اخبارالطوال يكي از معتمدان تاريخ بشمار مي رود.
بيشتر منابعي كه دينوري در نگارش كتابش از آنها بهره مند شده، اكنون در دست نيست و خود نيز درچند مورد نام آنها را نياورده است.