تاریخ ایران قبل از اسلام

کتاب تاریخ ایران قبل از اسلام اثر حسن پیر نیا – عباس اقبال آشتیانی

زمان ایران باستان دوره ای از شکل گرفتن دولت ماد تا زمان انقراض ساسانيان به دست اعراب است.(..۶ ق.م. تا ۶۵۲ م) پيش از مهاجرت آريائيان به فلات ايران، اقوامي با تمدن‌هاي متفاوت در ايران مي‌زيستند. سرزمين كنوني ايران بخشي بزرگي از يك واحد جغرافيايي بنام فلات ايران است، اين واحد طبيعي با تنوع اقليمي و زيستي خود داراي ويژگيهاي بارزي است كه در نتيجه آن وحدت فرهنگي ايران را سبب شده‌است، بي شك تمدن بشري مرهون نبوغ و خلاقيت مردماني بوده‌است كه ساليان دراز در اين سرزمين زندگي كرده‌اند و در تعامل با جغرافيا و نظام طبيعي حاكم بر آن و در جريان روزگار، تاريخ فرهنگي وتمدن خود را آفريده‌اند. دوران تاريخ ايران پيش از اسلام دوران پرشكوه تاريخ ايران و يادآور قدرت جهاني ايرانيان به عنوان يك قدرت بزرگ بين‌المللي مي‌باشد. از اين دوران يادگارهاي باستاني بسياري در تخت جمشيد، شوش، پاسارگاد، فيروزآباد، همدان و … به يادگار مانده و نشان‌دهنده عظمت ايران در آن روزگار مي‌باشد. اردشير بابكان با پيروزي بر اشكانيان حكومت ساسانيان را (۲۲۴ ميلادي) بنيان نهاد. در جنگ‌هاي ايران و روم ساسانيان به عنوان رقيب قدرتمند دولت روم، جنگ‌هاي متعددي را با آن دولت انجام داد و اين كشمكش‌ها تا پايان حكومت آنها امتداد يافت و زماني ايران و زماني روم فاتح اين جنگ‌ها بودند. ساسانيان با تصرف سرزمين‌هاي پهناور بر قلمرو خويش افزودند، به طوري كه قلمرو ساسانيان در دوره حكومت خسروپرويز به قلمرو هخامنشيان در زمان اوج اين حكومت نزديك شده بود ولي اين حكومت مقتدر و بزرگ در نهايت مقهور قدرت نوظهور اعراب مسلمان گرديدند و اعراب مسلمان با كمترين امكانات به ايران حمله كرده و موفق به انهدام (۶۵۱ ميلادي) حكومت ساسانيان گرديدند. پس از استقرار دين اسلام در سرزمين ايران كه در نتيجه پيروزي اعراب مسلمان بر ساسانيان و فتح ايران توسط آنها روي داد، تحولات بسياري در عرصه‌هاي اجتماعي، مذهبي و سياسي ايران به وجود آمد. ايرانيان كه از تبعيض طبقاتي موجود در كشورشان ناراضي بودند اسلام را پذيرفتند و در اشاعة آن كوشيدند ولي با اين حال هرگز مخالفت خويش را با سلطه امويان و عباسيان بر خاك ايران پنهان نكردند و جنبش‌هاي استقلال‌طلبانه‌اي را به پا ساختند كه تشكيل حكومت‌هايي چون طاهريان (۸۸۱-۸۲۶ م) و صفاريان (۹۰۳-۸۶۶ م) را مي‌توان از نتايج آنها برشمرد.