ایران عصر تیموری

کتاب ایران عصر تیموری نوشته بئاتریس فوربزمنز

این کتاب پژوهشی درباره حکومت و جامعه ایران و آسیای میانه در زمان حکمرانی شاهرخ، جانشین تیمور در ایران است. تیمور ترک مسلمانی از نسل مغولان بود که به سال ۱۳۷۰ میلادی در سمرقند به قدرت رسید و بیشتر عمرش با فتوحات موفقیت‌آمیز همراه بود. بعدها فرزندش شاهرخ جانشین او شد. ایام سلطنت او از ۱۴۰۹ تا ۱۴۴۷ محور اصلی این کتاب را تشکیل می‌دهد. شاهرخ پادشاهی باتدبیر بود که با کنترل شدید قلمرو تجزیه‌پذیر خود، بین نیروهای ایدئولوژیک و سیاسی زمانه اش توازن برقرار کرده بود. این کتاب ۸ فصل دارد که عبارت‌اند از: تکوین حکومت تیموریان در زمان شاهرخ، مسائل مربوط به منابع و تاریخ‌نگاری، دیوان حکومتی شاهرخ و کارکنان آن، منابع سیاسی و نظامی ایران، حکومت تیموریان در جنوب و مرکز ایران، تحرکات سیاسی در حوزه ماوراءالطبیعه، سلسله و سیاست طبقات مذهبی، عصیان سلطان محمد بایسنقر و منازعات جانشینی شاهرخ. «ایران عصر تیموری» را پروفسور بئاتریس فوربز منز استاد گروه تاریخ دانشگاه تافتز در امریکا و یکی از تیموری‌پژوهان برجسته جهان نوشته است. عنوان رساله دکتری او نیز «سیاست و مهار در عصر تیمور» بود. وی در طی بیش از ۳ دهه پژوهش در این حوزه ده‌ها مقاله به چاپ رسانده و این کتاب دومین اثرش در حوزه تیموریان بعد از کتاب «برآمدن و فرمانروای تیمور» است. كتاب پژوهشی جامع است که تاریخ ایران را در سده‌ای پرحادثه از تاریخ جهان روایت و تحلیل می‌کند. در بخشی از کتاب با عنوان «تحرکات سیاسی در حوزه ماوراءالطبیعه» که به مسئله تعبیر خواب و اعتقادات اولیای دینی آن زمان پرداخته است می‌خوانیم: شخصیت های دینی مسلمان و حکام، اغلب بناهای دینی خودشان را در جاهایی که از قبل تقدس زیادی داشتند تاسیس می کردند و از این راه به قدرتشان رسمیت می‌دادند؛ بدین شیوه، امکان تقدس خودشان را بدون تهدیدات معمول صاحب منصبان دینی حفظ می نمودند. نهری به نام “جوی آب رحمت” در سمرقند احتمالا از این نوع اماکن بود. منابع تاریخی معاصر گزارش کرده اند که مردم در شهر دوشنبه، آخر سال شمسی برای انجام غسل و دعا در اینجا جمع می‌شدند. راهنمای قبور تیموریان درباره شهر سمرقند به ما اطلاع می دهد که شیوخ و علما قبول داشتند که این چشمه با حدیث پیامبر که فرموده بود “در سمرقند چشمه‌ای است از چشمه‌های بهشت” یکی است…»