اسناد و مکاتبات تاریخی ایران

کتاب اسناد و مکاتبات تاریخی ایران اثر عبدالحسین نوایی

اسناد تاریخی ایران و کتاب های عبدالحسین نوایی

از دوره ای که علم سیاست بین المللی توسط ژان مابییون‌ راهب فرانسوی در سال 1861 با انتشار کتاب‌ دیپلماسی بنیاد گذاشته شده است. این نکته مسلم گشت که اسناد دولتی و مکاتبات رسمی مهمتری‌ وسیله برای تحصیل و تحقیق تاریخ ممالک اروپائیست. اما شک نیست که‌ اینگونه اسناد بالطبع برای معرفت بر احوال ترایخ ممالک شرقی نیز دراای‌ همان اهمیت خواهد بود؛و بی‌هیچ گمان از آنها در نوشتن تواریخی هم که برای‌ ممالک مزبور نوشته شده است استفاده کرده‌اند بخصوص از اسنادی که‌ بزبانهای ترکی و عربی است و تاکنون بچاپ رسیده است. اما برای تاریخ ایران دورهء اسلامی،از این نوع اسناد اصلی کمیاب‌ است.مخصوصا برای دوره‌هایی از تاریخ که مدت درازتری را شامل باشد چنين اسنادی بمراتب کمتر بدست آمده است… موضوع اصلی کتاب به بررسی و ارزیابی حکومت آق قویونلو اختصاص دارد . به‌زعم مولف, دوره آق قویونلوها ‘یکی از درخشانترین دوره‌های کوتاه تاریخ ایران است .’وی در این خصوص می‌گوید : در این دوره ‘بسیاری از شهرهای ایران آباد شد, بازرگانی رونق گرفت, ارتش سازمان منظم و متشکل یافت, جنگ‌آوران ایران برای نخستین بار به توپ و خمپاره مجهز گردیدند, گام‌هایی در راه اصلاحات ارضی و مالیاتی برداشته شد, مناسبات استواری با کشورهای اروپایی, به ویژه جمهوری ونیز برقرار شد و بالاخره کوشش‌های زمامداران این دودمان زمینه را برای ظهور صفویه و رستاخیز علوم و هنر ایران عهد شاه عباس فراهم ساخت . ‘کتاب با شرح حال جانشینان تیمور آغاز می‌گردد و با بیان چگونگی ظهور دو طایفه قراقویونلو و آق قویونلو ادامه می‌یابد و طی آن, از حوادث مهم آن دوره چون سقوط قسطنطنیه, شکست بغداد, جنگ گرجستان, و قتل عام مردم اصفهان به اجمال سخن می‌رود . آن گاه مولف چگونگی تشکیل حکومت صفویه را به تفصیل باز می‌گوید و پس از آن به شرح وقایع مهم هر یک از پادشاهان صفوی برمی‌آید و سرانجام مباحث کتاب را با ذکر رویدادهای مهم دوران شاه عباس و وقایع پس از او به پایان می‌برد …