اسناد مشروطیت

کتاب اسناد مشروطیت به کوشش ایرج افشار

کتاب اسناد مشروطیت چاپ  1362 انتشارات فردوسی که درمورد خاطرات و اسناد مستشارالدوله از سال ۱۳۲۵ تا ۱۳۳۰ میرزا یوسف خان مستشارالدوله ۱۲۳۹ ق – ۱۳۱۳ ق (۱۸۲۳ م – ۱۸۹۵ م)، از پیشروان و آزادیخواهان دوره ناصرالدین شاه و از همفکران میرزا حسین خان سپهسالار و میرزا ملکم خان، بود. مستشارالدوله مردی روشنفکر بود و همیشه آرزوی نظم و اقتدار کشور را در سر می‌پرورانید. مستشارالدوله رساله معروف رساله یک کلمه را در پاریس و در ماه‌های پایان خدمتش در آنجا به اتمام رساند و دستنویس آنرا در راه بازگشت به ایران (۱۲۸۷ ق) در تفلیس به آخوندزاده نشان داد. این رساله در سال ۱۲۹۱ ق (۱۸۷۴ م) در ایران چاپ شد. از آرزوهای بزرگ او تأسیس راه آهن در ایران بود. و با همین عقیده و ایمان راسخ بود که در سال ۱۲۸۶ ه.ق رساله‌ای به نام کتابچه بنفش درباره تأسیس راه آهن سرتاسری ایران نوشت و به شاه عرضه داشت و در سال ۱۲۹۰ ه.ق، که در خراسان بود، جزوه دیگری در لزوم کشیدن راه آهن از تهران به خراسان تهیه و منافع آن را ذکر کرد و فتوای روحانیون را در آن باره به دست آورد.